Maar voordat het ons kan misbruiken, moet het virus eerst een cel binnendringen. Elk virus gebruikt weer een andere deurkruk om de cel binnen te komen. In het geval van het nieuwe coronavirus (SARS-CoV-2) is die deurkruk een ACE2-receptor. Dat is een specifiek herkenningsmolekuul dat aan de buitenkant van de cellen van onder andere de longen en de darmen zit. Als het virus zich aan deze receptor heeft gebonden gaat de deur open en is de cel gehackt. Vervolgens injecteert het virus genetisch materiaal van zichzelf in de cel en begint het kopiëren.
De noodkreet van een cel
Omdat het SARS-CoV-2 een compleet nieuw virus is, liggen er geen antistoffen klaar om het snel onschadelijk te maken. Dat wil niet zeggen dat het virus onopgemerkt blijft. Het afweersysteem ontdekt iets wat een menselijke cel nooit uit zichzelf zou produceren, namelijk dubbelstrengs RNA-moleculen, het genetisch materiaal van het virus. Kikkert: “Dubbelstrengs RNA is een belangrijk signaal voor het immuunsysteem. Als dat in een cel zit, dan moet er iets aan de hand zijn.”
De geïnfecteerde cel reageert daarop met een noodkreet in de vorm van het uitscheiden van cytokines. Kikkert: “Hier is iets mis, zorg dat jullie er klaar voor zijn want er komt misschien een infectie aan.” De cellen in de omgeving gaan vervolgens in de defensieve antiviral state: sommige systemen in de cel worden stilgelegd. Kikkert: “Dat kan zo’n cel wel even aan, maar niet lang, want dan gaat die cel daar aan onderdoor. Het is heel effectief maar het moet heel gedoseerd en heel gereguleerd gebeuren, want anders loop je schade op. Je ziek voelen komt niet primair door het virus maar door je eigen reactie op het virus.”
De oorzaak van bekende griepklachten
Veel van de bekende griepklachten zoals koorts, spierpijn en koude rillingen worden veroorzaakt door een cytokine met de naam interferon. Het stofje zorgt voor een ontstekingsreactie die bedoeld is om virussen uit de weg te ruimen.
Hoe nuttig interferon is blijkt als je een genetisch defect hebt waardoor je lichaam geen interferon kan maken. Kikkert laat een foto zien van een vrouw die helemaal onder de wratten zit. “Wratten worden veroorzaakt door virussen. Een gezond interferon-systeem is constant bezig om die virussen af te vangen. Zo nu en dan komt er best wel eens wat doorheen en daarom heb je weleens een wratje.” Zonder interferon hebben de wrattenvirussen vrij spel. “Het illustreert wel dat we constant door virussen belaagd worden.”
In het oog van de cytokinestorm
Hoewel de huidige coronacrisis anders doet vermoeden, zijn virussen er niet op uit om mensen dood te maken. Aan een dode gastheer heeft een virus namelijk niks. Wat er nu precies gebeurt bij COVID-19 patiënten begrijpen artsen nog niet helemaal, maar dat er iets mis gaat in de afweerreactie staat buiten kijf. Marjolein van Egmond: “Er wordt gedacht dat de reden dat mensen naar de intensive care moeten om beademd te worden eerder een cytokinestorm is dan dat dat komt door het virus.” Een cytokinestorm is een overdaad aan cytokines die plaatselijk een heftige ontsteking veroorzaken. In het geval van COVID-19 zou het de dubbele longontsteking van veel patiënten kunnen verklaren.
